Laura Saija Gezin 13 aug 2023, 07:07

Leestijd: 4 minuten

Is er in jouw gezin een ‘favoriet kind’? Dat komt namelijk verrassend vaak voor

Veel ouders zullen het niet toegeven, maar klaarblijkelijk is er in veel gezinnen een ‘favoriet kind’. En dat gaat veelal niet altijd bewust. Toch heeft zo’n voorkeursbehandeling invloed op de gezinsdynamiek, broers en zussen én persoonlijke ontwikkeling. Daarom is het volgens deskundigen niet zo verkeerd om af en toe even stil te staan bij jouw eigen familiepatronen.

BBC-journalist Debra Dennett dook aan de hand van haar eigen gezinssituatie in de materie rondom het zogenoemde Parental Differential Treatment, oftewel ouderlijke differentiële behandeling. Onderzoek toont aan dat een ‘voorkeur voor een kind’ nog verrassend vaak voor komt. In ongeveer 65 procent van de gezinnen is dit aan de orde en daarvoor werden families in verschillende culturen bestudeerd.

Ouders met een ‘favoriet kind’

De Amerikaanse Laurie Kramer, professor toegepaste psychologie, legt uit dat we als kind het idee kunnen hebben dat een ouder een broer of zus voorkeur geeft. Maar dit is volgens haar subjectief. Zo kun je denken dat een zus of broer meer aandacht, tijd, complimenten of liefde krijgt. Of dat hij of zij minder regels of straffen krijgt opgelegd. Maar volgens Kramer hoeft jouw persoonlijke visie op de gezinssituatie, niet hetzelfde te zijn als die van andere familieleden. Eerder schreef Metro over zogenoemde ‘glazen kinderen’. Kinderen die beschouwd werden als de ‘makkelijke’ thuis, maar daar op volwassen leeftijd nog steeds hun worstelingen mee hebben.

Ondanks dat, betekent het niet dat aan een ‘favoriet’ thuis geen negatieve gevolgen kleven. Onderzoek wijst namelijk uit dat jonge kinderen zich al vroeg bewust zijn van verschillende behandeling in het gezin. Kinderen die dat thuis ervaren worden in verband gebracht met een laag zelfbeeld, angst, depressie en gedragsproblemen.

Spanningen tussen broers en zussen

Uit een Chinees onderzoek bleek dat vriendjespolitiek thuis een voorspeller was van een telefoonverslaving bij jongvolwassenen. En weer een ander kleinschalig Canadees onderzoek onder acht dakloze tieners, toonde aan dat het overgrote deel het gevoel had dat hun broer of zus boven hen verkozen werd. En zij al die tijd het ‘probleemkind’ waren.

Dennett benadrukt de gevolgen voor de mentale gezondheid als ouders een voorkeur voor een kind hebben. Moeders die kinderen voortrekken worden namelijk in verband gebracht met hogere depressiescores bij volwassen kinderen. Daarnaast kan het aanwijzen van een favoriet ook op oudere leeftijd doorwerken en spanningen veroorzaken tussen broers en zussen onderling. En wat blijkt? Een gezonde relatie met onze broers en zussen is belangrijk voor onze levenslange gezondheid en ons geluk.

Voorkeur

Kramer legt uit dat ouders wellicht geen favoriet met opzet kiezen. “Voor ouders kan een voorkeursbehandeling beginnen omdat één kind gemakkelijker op te voeden is, ze kunnen beter met dat kind omgaan of overeenkomsten tussen hen en het kind zien”, zegt ze. Volgens haar onderzoek wordt er over dit thema in gezinnen weinig gesproken. Iets wat wel raadzaam is, legt Kramer uit. „Als een ouder luistert en vervolgens een reden geeft voor het afwijkende gedrag van een kind, kan dat wonderen verrichten.” Er kan namelijk ook een praktische reden zijn voor een andere behandeling, in plaats van dat er van de één meer gehouden wordt dan van de ander.

Megan Gilligan, een universitair hoofddocent menselijke ontwikkeling en gezinswetenschappen, en Jill Suitor, een professor sociologie, doen een grootschalig onderzoek naar verschillende families. In dat onderzoek werd ouders ook gevraagd naar eventuele vriendjespolitiek binnen het gezin. Op de vraag: ‘Met wie van uw kinderen voelt u zich het meest verbonden?’, sprak 75 procent van de moeders een voorkeur uit. De rest koos er geen of voelde zich met allemaal even hecht. Er werd hen ook gevraagd met wie ze meer teleurstelling en conflicten voelden. Het antwoord had gevolgen gedurende de hele levensduur, waarbij het kind al vroeg werd uitgekozen als ‘teleurstellend’ later ook zo werd behandeld.

‘Teleurstellende kind’ en ‘favoriete kind’

Je zou kunnen denken dat de geboortevolgorde van kinderen ook een rol speelt. Bijvoorbeeld een voorkeur voor het eerste kind of juist meer zorg en aandacht naar het jongste kind. Maar dit bleek toch meestal niet de voornaamste reden voor een favoriet. Wat dan wel de meest voorkomende reden was dat ouders een kind voortrokken? Ze hadden het idee dat hij of zij op hen leek.

Maar naast dat ‘de teleurstellende’ geen prettige rol in het gezin is, is de rol van ‘de favoriet’ ook niet altijd gunstig. “Begunstigde kinderen hebben hogere depressieve symptomen. Daarnaast zorgt de favorietenrol dat dit kind conflicten krijgt met andere kinderen. En dat deze spanningen met broers en zussen invloed hebben op het psychisch welzijn op latere leeftijd”, vertelt Gilligan.

Familiepatronen doorbreken

En nu we dit weten, kunnen ouders hier eigenlijk dan iets aan doen? Kramer benadrukt dat het haast onmogelijk is om ieder kind exact hetzelfde te behandelen. En dat hoeft ook niet, volgens de toegepast psycholoog. „Ze willen begrepen worden om wie ze zijn, hun leeftijd, interesse, geslacht en persoonlijkheid.” Maar het is volgens haar de truc om als ouder je bewust te zijn van eigen gedrag en patronen. Kinderen zijn namelijk geneigd om op latere leeftijd opvoedstijlen of familiepatronen door te geven in hun eigen gezin of relaties. “Tenzij we ons ervan bewust zijn en actie ondernemen om die overdracht te doorbreken.”

Anna (38) over haar favoriete kind: ‘Zij is anders dan de rest’