Maaike van de Graaf Kinderen 23 sep 2020, 06:00

Leestijd: 8 minuten

De opvoedfouten die elke ouder maakt, ook al doe je nog zo je best

Je kunt er nog zo veel boeken op nalezen. Opvoeden is een duidelijk geval van learning on the job. Gaandeweg leren we met vallen en opstaan onze ‘opvoedfouten’ te beperken, want die maken we allen veelvuldig.

Ondanks onze goede intenties saboteren we onze eigen opvoedaanpak zo nu en dan. Want ook al weten we water wel en niet ‘hoort’, soms lukt het gewoonweg niet. Opvoeden is een levenslange verbintenis, of in ieder geval voor een jaar of – pak ‘m beet – twintig. Het is dus logisch dat we allen in dezelfde valkuilen trappen.

De opvoedfouten die elke ouder maakt, ook al doe je nog zo je best

1. Geen grenzen stellen

Een van de eerste opvoedfouten die we vaak maken is het gebrek aan grenzen. In het begin stellen we wel fysieke grenzen, maar op termijn zullen we ook mentale grenzen moeten toevoegen. En dat begint jonger dan je denkt. Grenzen geven kinderen het gevoel van waardering, dat je van ze houdt en ze veiligheid biedt.

Als je een tijdje lang zonder duidelijke grenzen hebt geleefd, zal het tijd kosten om ze opnieuw in te stellen. Heb geduld en neem de tijd om veelvuldig met elkaar te praten over de grenzen. Blijf bij de nieuwe regels en houd je eraan.

Het aantal regels hoeft natuurlijk ook niet vuistdik te zijn. Focus je op de grote lijnen. En houd rekening met de leeftijd van het kind. Een peuter kan veel minder regels begrijpen en onthouden dan een achtjarige.

2. Geen consequenties verbinden aan gedrag

De tweede van deze opvoedfouten zit ‘m in het niet consequent zijn in consequenties. Een belangrijk onderdeel van de opvoeding is het gedrag van kinderen te sturen met regels en beperkingen. En er komt een punt dat een kind die regels gaat testen, om te zien hoe serieus je bent in de grenzen. Daarom is het erg belangrijk heel duidelijk te communiceren over de consequenties van het overschrijden van de grenzen.

Het probleem

Het niet doorvoeren van de consequenties is een van de meest voorkomende opvoedfouten. Ouders willen hun kinderen natuurlijk liever niet straffen, dus je hoopt dat een waarschuwing, of dreigement (“als je niet… dan…”), genoeg zal zijn om het gezellig te houden. Maar als je de consequenties niet doorvoert denken kinderen dat je niet betrouwbaar bent, en makkelijk gemanipuleerd kunt worden. Kinderen hebben grenzen nodig en zullen ze opzoeken totdat ze deze gevonden hebben.

De oplossing

Als je eerder in de opvoeding niet consequent bent geweest, kun je weerstand verwachten. Want als het ze de vorige keer ook lukte om de grenzen te pushen, dus waarom nu niet? Daarom is het advies: wees consistent, blijf bij je regels en volg ze kalm op.

De consequentie verschilt natuurlijk per kind en leeftijd, maar het is wel de bedoeling dat het echt vervelend is. Pak bijvoorbeeld het favoriete speeltje voor een jong kind af, of het mobieltje of iPad van een ouder kind.

3. Continu toegeven

De nummer drie der opvoedfouten; je kind vraagt om een snoepje en je zegt ‘nee’. De tweede keer dat het wordt gevraagd zeg je weer ‘nee’. Tot het moment dat je het zat bent en wilt voorkomen dat je met een jengelend kind in de supermarkt staat. Dus geef je toe. Klinkt bekend?

Dit is een van de opvoedfouten omdat het effect ervan is dat je als ouder je autoriteit verliest. Je kind gaat denken dat ‘ie alles voor elkaar krijgt, zolang hij maar blijft zeuren. De truc is om consequent te zijn in de opvoeding. Nee is nee. Je kunt nog beter meteen ‘ja’ tegen iets zeggen, dan dat je je gezag ondermijnt met inconsequent gedrag. Er zullen zeker momenten zijn waarbij het wel acceptabel is te onderhandelen, maar soms moet je ‘keihard’ zijn in je ‘nee’. Die zullen ze dan ook sneller respecteren.

4. Je als een bediende gedragen

Je wil uiteindelijk dat je kind zelfstandig het huis verlaat, het is dus een belangrijk deel van de opvoeding om je kind mee te laten draaien in het huishouden. In ieder geval door ze hun eigen rotzooi te laten opruimen. Uit tijdgebrek of haast doen we het vaak zelf, maar deze ‘opvoedfout’ heeft als gevolg dat je kind denkt dat het normaal is dat mama of papa het wel doet. Wanneer kinderen hun eigen verantwoordelijkheden binnen het gezin krijgen, leren ze ook later verantwoordelijk te zijn. Het geeft ze ook een gevoel van volwassenheid en dat ze onderdeel van het gezin zijn.

5. Intimideren

Communiceren is key in elke relatie, dus ook in die van ouder en kind. Wanneer we het over ‘fouten’ in de opvoeding hebben, is communicatie daar vaak een groot onderdeel van. De vorm van communiceren is namelijk van het grootste belang. Wanneer je enorme stress ervaart, of helemaal gek wordt van het gedoe, ligt schreeuwen op de loer. En zelfs intimiderend gedrag kan dan voorkomen.

Maar in de opvoeding van je kind kan dit verkeerd uitpakken. Je denkt misschien dat je autoriteit uitstraalt op zo’n moment, maar het toont juist dat je de controle kwijt bent. Intimideren door het volume omhoog te gooien en non-verbale negatieve uitingen (vingerwijzen, agressieve/boze houding), werken tegendraads. De communicatie valt weg, een kind wordt stil. En je bent ver weg van open, opbouwende communicatie. Als je boosheid voelt opkomen is het dus zaak om je emoties onder controle te krijgen. Hoe begrijpelijk ze ook zijn.

Daarnaast geef je hiermee een voorbeeld aan je kind dat schreeuwen de manier is om met frustraties om te gaan, waardoor het dit zal imiteren.

6. Denken dat je vrienden kunt zijn

Denken dat je vrienden met elkaar kunt zijn? Vergeet ‘t maar. Je bent ouder en per definitie dus geen echte maten. Wat je wel bent? Leraar, leider, disciplinair. Ouders zijn er voor de opvoeding en om voor hun kinderen te zorgen. Daar bouwen kinderen ook op. En dat betekent, hoe vervelend ook, dat je soms als een politie agent de regels bepaalt.

Schuldgevoel ligt vaak schuil achter deze opvoedfout. En kinderen weten dat uit te buiten, let maar op. Laat je vooral niet chanteren met woorden als: ‘Mama, als je dit doet, ben je mijn beste vriend’, want dan is het einde zoek.

Onthoud je doel. Je kind laten opgroeien tot een verantwoordelijk en onafhankelijk mens. Daar hoort een opvoeding met discipline en regelgeving bij.

7. Vergelijken en bekritiseren

Oké, deze opvoedfout maken we ons natuurlijk nooit schuldig aan. Of toch? ‘Hé schiet eens op, je broer is al lang klaar!’ Of: ‘Kijk eens wat een huilebalk Pietje is’. Komt dit je bekend voor? Hoe onschuldig het ook lijkt, dit is een absolute no-go.

Negatieve vergelijkingen en publiekelijk iemand te kijken zetten, wordt ook wel vergeleken met ‘verbaal’ geweld. Deze opvoedfout kan zelfs de ontwikkeling van een kind tegengaan. Een laag zelfbeeld en depressie liggen op de loer wanneer je dit frequent doet. Het kan zelfs gezonde relaties in de toekomst in de weg zitten, blijkt uit talloze onderzoeken. Het idee is vaak dat kinderen het beter zullen doen wanneer ze vergeleken worden, maar kinderen voelen zich juist vaak verraden en vernederd.

Wat kun je beter wel doen

Benadruk de sterke kanten en kwaliteiten van je kind. Geef ze zelfvertrouwen door positief te zijn. Wil je ze toch even aanspreken op het gedrag, neem ze dan even apart. En doe dit niet in de vorm van een vergelijking.

8. Te veel doen voor je kind

Opvoeden is onder andere zorgen en helpen. Maar té veel doen kun je toch zien als een van de opvoedfouten. Er zijn verschillende manieren waarop kun je te veel kunt doen. Te veel cadeaus kopen bijvoorbeeld. Er is natuurlijk ontzettend veel moois te vinden. En je kind kan van alles wel iets leren. Maar geluk zit niet in materie. En een kind kan ook iets leren wanneer het bij op de opvang of bij een vriendje met speelgoed speelt. Daarvoor hoef je niet alles zelf in huis te halen.

Te veel helpen is ook zo’n een van de ‘opvoedfouten’. Met een probleem, schoolopdracht of taak. Het gaat natuurlijk een stuk sneller en beter wanneer een ouder helpt, maar een kind leert toch echt het beste door het zelf te doen. En vaak te doen. Met vallen en opstaan.

En dan nog kort even over te veel hobby’s en activiteiten voor je kind in te plannen. Kinderen hebben ook rustmomenten nodig. En momenten om zichzelf te leren vermaken.

9. Niet genoeg luisteren

Ouders hebben nogal eens de neiging kinderen veel te willen vertellen, leren, uitleggen. Maar opvoeden bestaat uit een groot deel uit goed luisteren. Zelfs al bij heel jonge kinderen. Bij deze opvoedfout zie je vaak dat ouders alleen vertellen hoe zij het vroeger deden of hoe zij het nu zouden doen. Maar het is veel effectiever om naar je kind te luisteren. Om te horen waar het mee zit en te bespreken hoe hij/zij deze dingen zou kunnen oplossen. Zo leer je ook beter de gevoelens en emoties van je kind kennen.

Meer lezen?

• Wat als je als ouders niet op één lijn zit met opvoeden?

Frandorsey